خار پاشنه پا

خار پاشنه چیست؟

خار پاشنه، یا به زبان علمی Heel Spur، یک زائده استخوانی است که در قسمت زیرین استخوان پاشنه پا تشکیل می‌شود. این عارضه معمولاً در اثر فشارهای مکرر و طولانی‌مدت به بافت فاشیای کف پا ایجاد شده و منجر به التهاب و درد در این ناحیه می‌شود.

علل ایجاد خار پاشنه

خار پاشنه نتیجه واکنش بدن به التهاب در ناحیه پاشنه پا است. این واکنش شامل رسوب کلسیم و تشکیل زائده‌ای استخوانی است که باعث ناراحتی و درد به‌خصوص در هنگام ایستادن یا راه رفتن می‌شود. عواملی که می‌توانند به ایجاد این عارضه کمک کنند شامل:

• استفاده مکرر از پاها در فعالیت‌هایی مانند دویدن.
• اضافه وزن که فشار بیشتری به پاشنه وارد می‌کند.
• کفش‌های نامناسب که حمایت کافی از پاها ارائه نمی‌دهند.
• ساختار غیرطبیعی پا مانند صافی کف پا.

علائم اصلی خار پاشنه

از مهم‌ترین علائم این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد تیز یا مبهم در پشت یا زیر پاشنه، به‌ویژه هنگام صبح.
• تورم و التهاب در ناحیه پاشنه.
• حساسیت به لمس و محدودیت در حرکت.

تفاوت خار پاشنه با بیماری‌های مشابه

توجه داشته باشید که همه دردهای پاشنه ناشی از خار پاشنه نیستند. بیماری‌هایی مانند التهاب کف پا، التهاب تاندون آشیل، یا شکستگی‌های استرسی علائمی مشابه دارند. بنابراین تشخیص دقیق توسط پزشک متخصص ضروری است.

درمان درد خار پاشنه

خار پاشنه معمولاً بدون جراحی درمان می‌شود و از روش‌های عمومی زیر می‌توان برای کاهش درد استفاده کرد:

1. استفاده از کمپرس سرد: کاهش التهاب و تورم.
2. کفی‌های طبی: کاهش فشار وارد بر پاشنه.
3. تزریقات درمانی: مانند تزریق کورتون برای کاهش التهاب.
4. فیزیوتراپی و حرکات اصلاحی: تمرینات کششی مخصوص برای تقویت فاشیای کف پا.
5. درمان با شوک ویو تراپی: استفاده از امواج صوتی برای تحریک بافت‌های آسیب‌دیده.

مراحل درمان خار پاشنه در کلینیک درد

در کلینیک‌ فوق‌تخصصی درد دکتر ثقفی نیا در تهران، رویکرد درمانی خار پاشنه (Heel Spur) معمولاً چندجانبه است و بر اساس شدت علائم، مدت زمان درگیری و شرایط اختصاصی هر بیمار تنظیم می‌شود. هدف اصلی، کنترل و کاهش درد، تسریع روند ترمیم بافتی و پیشگیری از عود مجدد است. در ادامه به مهم‌ترین روش‌هایی که در این‌گونه کلینیک‌ها ارائه می‌شود اشاره می‌کنیم:

۱. معاینه و تشخیص دقیق

• ارزیابی بالینی: پزشک فوق‌تخصص درد ابتدا با معاینه فیزیکی، ارزیابی الگوی راه رفتن، و بررسی موقعیت درد به علت اصلی مشکل پی می‌برد؛ چرا که در بسیاری موارد، درد خار پاشنه درواقع ناشی از التهاب فاشیای پلانتار (Plantar Fasciitis) است.
• تصویر‌برداری: برای تأیید تشخیص و تعیین شدت، ممکن است از تصویربرداری اشعه ایکس (X-ray) یا سونوگرافی و در موارد پیچیده‌تر از MRI استفاده شود.

۲. اصلاح سبک زندگی و اقدامات محافظه‌کارانه

• کاهش فعالیت‌های تشدیدکننده: پرهیز از ایستادن طولانی‌مدت روی سطوح سخت و کاهش فعالیت‌های سنگین ورزشی که باعث فشار بیش‌ازحد به پاشنه می‌شوند.
• کفش و کفی طبی: استفاده از کفی یا ارتز (Orthotic) مخصوص که فشار وارده به ناحیه پاشنه و فاشیای کف پا را تعدیل کرده و به تسکین درد کمک می‌کند.
• تمرینات کششی و فیزیوتراپی: حرکات کششی عضلات پشت ساق (گاستروکنمیوس و سولئوس) و فاشیای کف پا از اصلی‌ترین راه‌ها برای رفع اسپاسم بافت نرم و کاهش کشش اضافه بر پاشنه است. فیزیوتراپیست‌ها با آموزش تکنیک‌های مناسب ورزشی و استفاده از دستگاه‌های مخصوص (اولتراسوند، کایروپرکتیک، تمرینات اصلاحی و…) به بهبود درد و افزایش انعطاف‌پذیری پا کمک می‌کنند.
• توانبخشی و فیزیوتراپی پیشرفته
  • تمرینات ورزشی اختصاصی: شامل حرکات کششی مداوم و روزانه برای عضلات ساق و کف پا، استفاده از توپ تنیس یا رولر کف پا، تمرینات تعادلی و حرکتی که به بهبود اکستنشن فاشیای پلانتار کمک می‌کنند.
  • آب‌درمانی (Hydrotherapy): در بعضی موارد، انجام تمرینات در آب گرم می‌تواند فشار کمتری بر مفاصل و رباط‌ها وارد کرده و هم‌زمان جریان خون و تحرک مفید را افزایش دهد.
  • مگنت‌تراپی و الکتروتراپی: استفاده از جریان‌های الکتریکی خاص یا میدان مغناطیسی به‌عنوان درمان کمکی برای کاهش التهاب و درد.

۳. دارودرمانی

• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): نظیر ایبوپروفن، ناپروکسن و … برای کاهش التهاب و درد حاد مؤثر هستند.
• مسکن‌های تجویزی: در دردهای شدید، ممکن است پزشک داروهای مسکن قوی‌تر یا ترکیبی از داروهای شل‌کننده عضلات و ضدالتهاب را توصیه کند.

۴. روش‌های مداخله‌ای (Interventional Pain Management)

در کلینیک‌های فوق‌تخصصی درد، روش‌های کم‌تهاجم و نیمه‌تهاجمی مداخله‌ای نقش مؤثری در درمان خار پاشنه ایفا می‌کنند:

1. تزریق کورتیکواستروئید: تزریق موضعی داروی استروئیدی در ناحیه دردناک کف پا (در فاشیای پلانتار یا اطراف خار پاشنه) می‌تواند به‌طور موقت التهاب را کاهش داده و درد را تسکین دهد.
2. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP): در این روش، پلاکت خون بیمار جدا شده و در بافت آسیب‌دیده تزریق می‌شود. عوامل رشد آزادشده از پلاکت‌ها می‌توانند ترمیم و بازسازی بافتی را تسریع کرده و درد را کنترل کنند.
3. شاک‌ویو تراپی (ESWT): در این روش، امواج صوتی پرفشار به ناحیه دردناک تابانده می‌شود تا با افزایش جریان خون و تحریک ترمیم بافت، التهاب کاهش یابد و درد بهبود پیدا کند.
4. پرولوتراپی (Prolotherapy): روشی که با تزریق محلول محرک (معمولاً دکستروز یا مواد مشابه) در محل درد، روند ترمیم طبیعی بدن را تحریک کرده و باعث تقویت بافت آسیب‌دیده می‌شود.
5. رادیوفرکوئنسی (RF) یا لیزر پرتوان: در برخی مراکز درد، بسته به شرایط بیمار، از امواج رادیوفرکوئنسی یا لیزر پرتوان به‌منظور کاهش التهاب و درد کف پا استفاده می‌شود.
6. بلوک عصبی (Nerve Blocks): در مواردی که درد شدید بوده و به سایر درمان‌ها پاسخ کافی نمی‌دهد، تزریق مواد بی‌حس‌کننده یا ضدالتهاب در اطراف عصب‌های مرتبط با پاشنه، می‌تواند موقتاً پیام درد را قطع کرده و به بیمار کمک کند تا بتواند فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی را بهتر ادامه دهد.

اگر خار پاشنه درمان نشود چه می شود؟

روش‌های پیشگیری از خار پاشنه

برای جلوگیری از بروز خار پاشنه و کاهش خطر عود مجدد این مشکل، اقدامات زیر می‌توانند مؤثر باشند:

1. پوشیدن کفش‌های مناسب:
   • انتخاب کفش‌هایی با پشتیبانی کافی از قوس پا و پاشنه.
   • اجتناب از کفش‌های تخت یا پاشنه بلند نامناسب.
2. کاهش وزن:
   • مدیریت وزن می‌تواند فشار وارد بر پاها را کاهش داده و از بروز مشکلات پاشنه پیشگیری کند.
3. حرکات کششی منظم:
   • انجام تمرینات کششی برای تقویت و انعطاف‌پذیری فاشیای کف پا.
4. استفاده از کفی‌های طبی:
   • این ابزارها با حمایت مناسب از قوس پا می‌توانند از وارد شدن فشار اضافی به پاشنه جلوگیری کنند.
5. استراحت منظم:
   • اجتناب از ایستادن طولانی و استفاده بیش از حد از پاها.

درمان خانگی خار پاشنه پا

رژیم غذایی مناسب نیز می‌تواند در کاهش التهاب و تسریع بهبود خار پاشنه نقش داشته باشد:

• مصرف غذاهای ضدالتهاب: مانند میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب و مغزها.
• کاهش مصرف قند و غذاهای فرآوری شده: که می‌توانند التهاب را تشدید کنند.

تمرینات مفید برای خار پاشنه

تمرینات زیر می‌توانند به کاهش درد و بهبود حرکت در افراد مبتلا به خار پاشنه کمک کنند:

1. کشش فاشیای کف پا:
   • با نشستن و کشیدن انگشتان پا به سمت بالا.
2. رول کردن پا با توپ:
   • استفاده از توپ تنیس یا بطری آب برای ماساژ کف پا.
3. تمرینات تقویتی عضلات ساق پا:
   • حرکات کششی و تقویتی برای افزایش حمایت از پاشنه.

برای درمان موفقیت‌آمیز خار پاشنه، مراجعه به پزشک متخصص و دریافت مشاوره دقیق ضروری است. دکتر مسعود ثقفی‌نیا، فوق تخصص درد، با ارائه روش‌های مدرن مانند فیزیوتراپی، تزریقات تخصصی و سایر روش‌های تسکینی، به شما کمک می‌کند درد خار پاشنه را مدیریت کنید. برای مشاوره با ایشان با شماره ۰۹۰۵۱۱۸۶۶۴۳تماس بگیرید.